Rewolucja w ochronie praw własności intelektualnej w Polsce – wprowadzenie wyspecjalizowanych sądów IP 

Dnia 19 lutego 2020 roku Prezydent podpisał nową ustawę z dnia 13 lutego 2020 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw („Ustawa”). Ustawa przewiduje zasadnicze zmiany w zakresie egzekwowania praw własności intelektualnej w Polsce, które krótko omawiamy poniżej. Za najbardziej istotną z tych zmian należy uznać wprowadzenie długo wyczekiwanych, wyspecjalizowanych sądów do spraw własności intelektualnej („Sądy IP”).

Szeroka definicja „spraw własności intelektualnej”

Na wstępnie warto podkreślić, iż polski system prawny zyska własną, szeroką definicję „spraw własności intelektualnej”, które będą rozpoznawane właśnie przez Sądy IP. Definicja ta obejmuje nie tylko sprawy o ochronę praw autorskich i praw własności przemysłowej, lecz również m.in. sprawy o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji oraz w niektórych przypadkach, o ochronę dóbr osobistych np. w zakresie dotyczącym wykorzystania dóbr osobistych dla celów reklamy lub promocji towarów i usług oraz ochrony dóbr osobistych w związku z działalnością naukową i wynalazczą. W ocenie autorów, taką szeroką definicję spraw własności intelektualnej należy ocenić pozytywnie, ponieważ odpowiada ona praktyce orzekających sądów, które skutecznie odnajdują podstawy prawne dla tego rodzaju roszczeń w różnych przepisach prawa, w tym w przepisach ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz ustawie prawo własności przemysłowej.

Sądy do spraw własności intelektualnej w Polsce

Co najistotniejsze, wspomniane wcześniej Sądy IP staną się w Polsce rzeczywistością. W sprawach własności intelektualnej orzekać będą od tej pory sędziowie specjalizujący się w tym konkretnym obszarze prawa.

Na obecnym etapie przewiduje się istnienie czterech sądów pierwszej instancji właściwych w sprawach własności intelektualnej. Najprawdopodobniej, będą się one mieścić w Warszawie, Gdańsku, Poznaniu i Lublinie. Dodatkowo funkcjonować mają dwa sądy apelacyjne. Dokładna lokalizacja Sądów IP zostanie jednak dopiero potwierdzona poprzez wydanie przepisów wykonawczych. Nowe sądy będą właściwe we wszystkich sprawach własności intelektualnej (w szerokim rozumieniu wynikającym z powyższej definicji), w tym w sprawach dotyczących unijnych znaków towarowych i wzorów wspólnotowych.

Warto przy tym zauważyć, że sądowi w Warszawie przypadnie szczególna rola. To właśnie bowiem tzw. Sąd Okręgowy w Warszawie będzie wyłącznie właściwy w najbardziej złożonych sprawach dotyczących programów komputerowych, wynalazków i wzorów użytkowych, topografii układów scalonych, odmian roślin oraz tajemnic przedsiębiorstwa o charakterze technicznym. Poddanie spraw o wysokim stopniu skomplikowania wyłącznej właściwości Sądu Okręgowego w Warszawie jest prawdopodobnie zabiegiem celowym, zmierzającym do utworzenia w Polsce jednego sądu do spraw własności intelektualnej, o największym stopniu skomplikowania.

Obowiązkowa reprezentacja

Ustawa wprowadza również wymóg obowiązkowej reprezentacji przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, jeżeli wartość przedmiotu sporu przekracza kwotę 20 tys. złotych. W związku z powyższym uprawnieniem, strony mogą liczyć na profesjonalną pomoc prawną ze strony pełnomocników specjalizujących się w tego rodzaju sprawach. Niemniej jednak, sąd może na wniosek strony lub z urzędu zwolnić stronę z obowiązku reprezentacji przez profesjonalnego pełnomocnika, np. w sprawach o mniejszym stopniu zawiłości.

Nowe rozwiązania dotyczące zabezpieczenia środków dowodowych oraz wniosków o udzielenie informacji w sprawach własności intelektualnej

Nowy rodzaj postępowania w sprawach własności intelektualnej porządkuje istniejące i wprowadza nowe reguły dowodowe, które mogą okazać się „przydatnym narzędziem” w przyszłych sporach IP, jednak – co warto podkreślić - decydujące znaczenie dla ich przydatności będzie miał sposób ich zastosowania w praktyce. Do nowych instrumentów procesowych należy między innymi wniosek o zabezpieczenie środka dowodowego poprzez m.in. odebranie towarów, materiałów lub narzędzi użytych do produkcji bądź dokumentów, jak również pobranie próbek, co umożliwi stronie powodowej zabezpieczenie środków dowodowych, które mogłyby ulec zniszczeniu na późniejszym etapie, oraz odrębny instrument w postaci wyjawienia lub wydania środka dowodowego, który z kolei umożliwi fizyczne uzyskanie od pozwanego np. dokumentów bankowych, finansowych lub handlowych służących ujawnieniu i udowodnieniu faktów istotnych dla sprawy.

Warto również wspomnieć o nowym kształcie wniosków o udzielenie informacji. Mechanizm ten, regulowany dotychczas różnymi ustawami, w tym ustawą o prawie autorskim i ustawą prawo własności przemysłowej, zyska obecnie jeden, ujednolicony tryb w Kodeksie Postępowania Cywilnego. Aby jednak uzyskać postanowienie nakazujące ujawnienie informacji, strona występująca z wnioskiem o jego dokonanie powinna w pierwszej kolejności wykazać w sposób wiarygodny okoliczności wskazujące na naruszenie oraz jest zobowiązana do naprawienia szkody poniesionej przez drugą stronę między innymi w przypadku ostatecznego oddalenia powództwa. W sytuacji nakazu udzielenia informacji przez sąd, naruszyciel zobowiązany jest do jej ujawnienia pod rygorem odpowiedzialności karnej, co stanowi istotne novum w postępowaniu cywilnym.

Nowe, szczególne rodzaje powództw wzajemnych

Ustawa wprowadza ponadto szczególne rodzaje powództw wzajemnych w postępowaniach dotyczących własności intelektualnej. Po pierwsze, w sprawach o naruszenie prawa do krajowego znaku towarowego lub wzoru przemysłowego dopuszczalne będzie powództwo wzajemne o unieważnienie lub stwierdzenia wygaśnięcia prawa ochronnego na znak towarowy lub unieważnienie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego. Jest to zmiana o tyle istotna, iż do tej pory np. unieważnienia znaku towarowego zarejestrowanego w Urzędzie Patentowym RP („UPRP”) można było dochodzić wyłącznie przed UPRP, a nie przed sądami powszechnymi. W konsekwencji, to od decyzji pozwanego w sprawie o naruszenie znaku towarowego zależeć będzie decyzja, który rodzaj postępowania – cywilny czy administracyjny – będzie bardziej dogodny dla dochodzenia unieważnienia prawa ochronnego na znak towarowy.

Po drugie, nowa regulacja umożliwiać będzie wystąpienie z powództwem o ustalenie, że dane działanie nie stanowi naruszenia patentu, dodatkowego prawa ochronnego, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji, wskazując okoliczności, w jakich powód posiadać będzie interes prawny w wystąpieniu w takim powództwem.

Zmiany spodziewane już wkrótce

Omawiane zmiany wejdą w życie, co do zasady, już 1 lipca 2020 roku. Dlatego też uprawnieni z praw własności intelektualnej powinni nie tylko mieć ich świadomość, ale również uwzględnić je w strategiach prawnych i biznesowych związanych z ochroną posiadanych praw IP już w niedalekiej przyszłości.

W celu uzyskania bardziej szczegółowych informacji na temat nadchodzących zmian w zakresie ochrony praw własności intelektualnej w Polsce, uprzejmie prosimy o kontakt z jednym lokalnych ekspertów ds. praw własności intelektualnej w CMS: Aleksandra Kuźnicka – Cholewa i Adriana Zdanowicz – Leśniak.