1. Wanneer de wetgever de rode lijn overschrijdt
Ondanks herhaalde waarschuwingen gebeurt het nog steeds dat de wetgever fiscale wetten aanneemt die strijdig zijn met de Grondwet. Jaren later grijpt het Grondwettelijk Hof in om het recht te zetten… door de betwiste bepaling te vernietigen.
Probleem: om budgettaire en administratieve chaos te vermijden, kiest het Hof er steeds vaker voor om de gevolgen van de vernietigde wet te handhaven, soms zelfs voor belastingen die reeds gevestigd zijn. Deze juridische kunstgreep laat de deur open voor fiscale wijzigingen op basis van bepalingen die nochtans ongrondwettelijk zijn verklaard.
Een sprekend voorbeeld? De Fairness Tax. Een belasting die, ondanks haar naam, noch door haar wettelijkheid noch door haar billijkheid uitblonk.
2. Een vernietiging… met variabele geometrie
De Fairness Tax werd in 2013 ingevoerd en viseerde bepaalde vennootschappen die dividenden uitkeerden terwijl ze hun belastbare basis sterk verminderden.
Op 1 maart 2018 vernietigde het Grondwettelijk Hof deze belasting. Maar het Hof handhaafde de gevolgen ervan voor de aanslagjaren 2014 tot 2018, in naam van het begrotingsevenwicht en ter voorkoming van massale geschillen.
De Administratie zag hierin een groen licht om te blijven belasten… controleren en wijzigen, zelfs na de vernietiging, zolang het betrokken aanslagjaar binnen de gedekte periode viel.
Maar de Franstalige Rechtbank van Eerste Aanleg te Brussel heeft recent een halt toegeroepen aan deze interpretatie: in een vonnis van 28 april 2025 herinnert zij eraan dat enkel de belastingen die reeds gevestigd waren op de datum van de vernietiging, behouden kunnen blijven. Latere rechtzettingen zijn illegaal.
Concreet: er bestond geen wettelijke basis voor een rechtzetting met betrekking tot de Fairness Tax, uitgevoerd na 1 maart 2018 voor het aanslagjaar 2018.
Omgekeerd blijven ondernemingen die correct werden ingekohierd vóór het arrest, wel gehouden tot betaling.
3. Wat moet u onthouden?
Onder het mom van het vermijden van geschillen heeft het Grondwettelijk Hof in de praktijk de rechtszekerheid ondermijnd.
Dit vonnis herinnert aan een fundamenteel principe: eens een wet vernietigd is, kan geen enkele nieuwe belasting meer hierop worden gebaseerd. Enkel de reeds gevestigde belastingen kunnen, bij wijze van uitzondering, behouden blijven.
Het is ook belangrijk te onthouden dat de aansprakelijkheid van de Staat kan worden ingeroepen — binnen een termijn van vijf jaar vanaf de kennisname van de schade, hetzij de datum van het arrest, hetzij die van de vestiging.
En de Fairness Tax is geen alleenstaand geval. De eerste versie van de jaarlijkse taks op effectenrekeningen is een ander sprekend voorbeeld.
Gouden regel: als een belasting wordt vernietigd, kan de Administratie deze niet opnieuw tot leven wekken, zelfs niet gedeeltelijk.
--------
Bent u het voorwerp geweest van een wijziging op basis van een inmiddels vernietigde bepaling?
Aarzel niet om contact met ons op te nemen: wij analyseren uw situatie, identificeren de mogelijke juridische hefbomen en begeleiden u bij betwisting of beroep, indien nodig.
Social Media cookies collect information about you sharing information from our website via social media tools, or analytics to understand your browsing between social media tools or our Social Media campaigns and our own websites. We do this to optimise the mix of channels to provide you with our content. Details concerning the tools in use are in our Privacy Notice.